Президент Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстан халқына Жолдауында білім беру жүйесін одан әрі дамыту және мұғалімдерді қолдау мәселелеріне ерекше көңіл бөлу қажеттігін атаған еді. Артынша мемлекет басшысы үш ауысымды және апатты мектептердің тапшылығын шешу үшін «Жайлы мектеп» жаңа ұлттық жобасын қабылдауды тапсырды.

Сонымен қатар, жаңа мектептер ең заманауи құрал-жабдықтармен, қажетті оқу кабинеттерімен, спорт залдарымен жабдықталуы тиіс. Бастауыш және орта сыныптарды жеке асханалары, жуынатын бөлмелері, спорт залдары бар бөлек блоктарда оқыту ұсынылады.

Осылайша «Жайлы мектеп» ұлттық жобасы шеңберінде биыл 217 мектептің құрылысы басталып кетті. Бүгінгі шолуымызда ұлттық жобаның не үшін қажет екендігіне, сонымен қатар қандай мәселелердің шешілетіндігіне тоқталамыз.

«ЖАЙЛЫ МЕКТЕП» ЖОБАСЫНЫҢ МАҢЫЗЫ

Елімізде қазіргі таңда 270 мың жаңа студенттік орын тапшы екені белгілі. Ал тиісті шаралар қолға алынбаса, 2026 жылға қарай студенттік орын тапшылығы 1 миллион межеден асады. Ұлттық жоба аясында апатты мектептерді, үш ауысымда оқытуды және тапшылықты жою үшін 401 жайлы мектеп салынатындығы айтылған. Сондай-ақ 2024 жылы 226, ал қалған 175 мектеп 2025 жылдың соңына дейін ашылады деп жоспарланып отыр. Бұл жайында баспасөзге берген сұқбатында Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісі төрағасының орынбасары, «АМАНАТ» партиясының депутаты Альберт Рау «Жайлы мектеп» ұлттық жобасының білім саласына ғана емес, экономика мен отандық өндірісті нығайтатыны туралы айтады.

«Өздеріңіз көріп отырғандай, елімізде студенттерді орынмен қамтамасыз ету жағдайы оңай емес. Сондықтан жобаны дереу жүзеге асыру керек, жағдайды түбегейлі өзгерту үшін батыл әрекет ету керек. Осылайша, біз сандық және сапалық көрсеткіштерді арттыра отырып, білім саласын жаңа деңгейге шығарамыз. Өйткені, мектептер елордада да, облыс орталықтарында да, қалалар мен аудандарда да салынады, сонда бұл барлық басқа мектептер тең болатын белгілі бір стандарт болады. Жобаны жоғары деңгейде жүзеге асыруды жеделдету мақсатында кадрлық әлеуеті мен тәжірибесіне сүйене отырып, оны жүзеге асыруды «Самұрық-Қазына Құрылыс» Ұлттық әл-ауқат қоры» АҚ-на тапсыру туралы шешім қабылданды. Сондай-ақ біз көптеген процедураларды, соның ішінде келісім-шарттарды жасауды жедел орындауға болатынын заңнамалық тұрғыдан бекіттік. Бұл өзін ақтады, өйткені барлық жұмыс аудан әкімдіктеріне берілсе, онда жиі орын алатындай жарыстар мен құрылыстардың тоқтау қаупі болуы мүмкін. Мұнда жобаны басқару болады, барлығын бір орталықтан анық байқауға болады. Бірақ екінші маңызды аспект бар. Кез келген елде қандай да бір ауқымды жобалар жүзеге асырылған кезде оның экономикаға, ұлттық бизнеске әсері болуы керек. Осы жерде 29 наурызда Парламент сессиясын ашқан ел Президентінің бюджеттік жобаларды бірінші кезекте жергілікті кәсіпкерлер жүзеге асыруы керек деген сөзін келтіргім келеді. «Атамекен» ҰКП және отандық бизнес бұл жобаны қазақстандық кәсіпорындардың әлеуетін іске асырудың тамаша мүмкіндігі деп санайды. Бұл құрылыс және өңдеу секторларының дамуына серпін беріп, жаңа жұмыс орындарын ашуға, өндірісті кеңейтуге және жаңғыртуға және мемлекеттік бюджетке төлем түсімдерін арттыруға мүмкіндік беруі тиіс», - дейді Альберт Рау.

ӨНДІРУШІЛЕР ҚАНШАЛЫҚТЫ ДАЙЫН

Мәжіліс депутатының пікірінше, отандық өндірушілер мектептерді құрал-жабдықтармен қамтамасыз етуге дайын. Өйткені Қазақстанда ынтымақтасуға және мектеп құрылысына отандық өнімді жеткізуге дайын тауар өндірушілердің саны жеткілікті.

Қазақстандағы тұрғын үй құрылысының ауқымын ескере отырып, құрылыс индустриясы, онымен бірге құрылыс материалдарының өндірісі де қарқынды дамып келеді. 2022 жылғы қаңтар-желтоқсанда Қазақстан Республикасындағы құрылыс материалдары нарығының көлемі 1,6 трлн теңгені құрады, оның 64%-ы отандық өндірушілерге тиесілі. Құрылыс материалдарын ғана айтатын болсақ, бізге қажеттінің бәрі өз елімізде шығарылады, ал оны шетелден сатып алудың мәні жоқ. Арматура жасаймыз делік, цемент жасаймыз, қаптау материал да жасаймыз. Ақырында, Қызылордадағы шыны зауытымыз іске қосылды. Ғимараттың өзін, соның ішінде терезе профильдерін алсақ, онда мұның бәрі осында жасалады.

Отандық өндірушілер мектептерді құрал-жабдықтармен қамтамасыз етуге дайын. Мысалы, барлық 401 мектептің жиһазына деген қажеттілік 1,5 миллион бірлікті құрайды. Отандық тауар өндірушілер бұл көлемді 100%, тіпті одан да көп қамтуы мүмкін. Егер олар бірдеңе істей алмаса, кепілді сатылыммен олар оны өндіру үшін қосымша жабдықты сатып алуға дайын», – дейді Мәжіліс депутаты.

Депутаттың сөзіне сүйенер болсақ, құрал-жабдықтарды жеткізуде біздің кәсіпорындар 40 пайызын ғана қамтамасыз еткенімен, көлемін арттыруға болады.

«Мен Үкіметте ұзақ жылдар салаға жетекшілік еттім. Барлық зауыттарды өзім білемін деп айта аламын. Белгілі бір салаларда бізде посткеңестік кеңістікте көшбасшылар бар. Мысалы, «Алматы желдеткіш зауыты» ЖШС делік. Сорғыштар мен кондиционерлерге қатысты барлық нәрсе осында жасалады. Сондай-ақ кран, құбыр, радиатор, трансформатор және электр қалқан жабдықтарын жасаймыз. Жоба негізінен бюджет қаражаты есебінен жүзеге асырылып жатқанын ескерсек, ең алдымен жергілікті тауар өндірушілерді тарту қажет деп есептейміз. Қазақстанда ынтымақтасуға және мектеп құрылысына отандық өнімді жеткізуге дайын тауар өндірушілердің саны жеткілікті. Кәсіпкерлер өз кезегінде өз технологияларын жетілдіріп, өніміне қажетті сапа стандарттарына сай болуға келіседі», – дейді Альбер Рау.

ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ АЛҒАШҚЫ МЕКТЕП

1 қыркүйекте Ақмола облысының Қосшы қаласында Болат Өтемұратов атындағы қор «Верный Капитал» серіктестігімен бірлесіп салған жаңа орта мектеп-гимназиясы ашылды. Мұнда 3 мың оқушы екі ауысымда оқитын болады.

Қайырымдылық жобасының құны 7,5 млрд теңгені құрады. Бұл «Жайлы мектеп» ұлттық жобасының стандарттарына сәйкес келетін Қазақстандағы алғашқы мектеп. Бір жылдың ішінде салынып, мемлекет меншігіне тегін берілді.

Үш қабатты оқу орны шамамен 17,5 мың шаршы метр аумақты алып жатыр. Интерактивті медиапанельдері бар пән кабинеттерінен басқа мектеп физика, химия және биология зертханаларымен, шеберханалармен, компьютерлік сыныптармен жабдықталған. Мектеп жиһазы – өзгермелі үстелдер – балалардың физикалық параметрлеріне сәйкес реттелуі мүмкін.

Мұнда робототехника және 3D модельдеу студиясы, виртуалды жүргізу бөлмесі, алғашқы әскери дайындық, металл және ағаш өңдеу шеберханасы бар. Сондай-ақ балалар қолөнерді – тігіншілік пен ағаш ұстасын үйренеді. Керамикалық және бейнелеу өнері шеберханалары бар.

Әр қабатта мектеп оқушыларының оқуы мен бос уақытын өткізуге арналған арнайы коворкинг алаңдары, мектептен тыс жұмыстарды өткізуге арналған аймақтары бар кітапхана және көп функциялы екі спорт залы бар. Мектеп алаңында балалар ойын алаңдары, баскетбол, волейбол және футбол алаңдары, үстел теннисіне арналған үстелдер бар.

Мектеп ғимаратының өзі ерекше қажеттіліктері бар балаларға лайықталып, төрт лифт орнатылған. Мектептің айналасына ағаштар мен бұталар отырғызылып, жол салынды, мектепке іргелес аумақта автотұрақ қарастырылды.

Біз жайлы, қауіпсіз және қолайлы білім беру ортасын құру үшін ең заманауи технологиялар мен материалдарды қолдандық.Біздің мектебіміз әр оқушының жан-жақты дамуына үлес қосып, Қазақстандағы жаңа білім беру стандартын белгілейтініне сенімдімін. Осы бағыттағы жұмыс – біз Шелек пен Есік қалаларында әрқайсысы 900 орындық тағы екі заманауи мемлекеттік мектептің құрылысын бастадық, - деп атап өтті «Верный Капитал» серіктестігінің бас директоры Ерлан Оспанов мектеп тұсаукесерінде сөйлеген сөзінде.

Сол тұста Ақмола облысының әкімі болған қазіргі Қазақстан Республикасының Туризм және спорт министрі Ермек Маржықпаев студенттік орын тапшылығын жою жұмысында жаңа мектептің рөліне ерекше тоқталды.

«Ақмола облысының маңызды мәселелерінің бірі үш ауысымда оқыту болды. Қосшы қаласында өткен оқу жылының аяғында үш мыңға жуық студенттік орын жетіспеді. Бүгінгі таңда бұл тапшылықты жойдық. Біздің серіктестеріміз – Болат Өтемұратов атындағы қордың қаламызға жасаған тамаша әрі құнды сыйы үшін алғыс айтамыз», - деп пікір білдірді ол.

Қосшыда бұған дейін балалар үш ауысымды мектепте оқып келген. Тіпті бала санының көптігінен мектепте «Ы» сыныбы ашылған.

Қосшы тұрғыны Күлшат Тоқпетова жаңа мектепке кенже қызын бірінші сыныпқа бергенін, бұрын қалада балаларды оқыту қиын болғанын атады.

Менің екі үлкен балам үшін сабақ кейде кешкі жеті-сегізде аяқталатын. Балалар үйлеріне қараңғыда қайтып, сабақтарын дұрыс оқып үлгермеді. Енді біз жаңа мектепте бұлай болмайды деп үміттенеміз, – дейді Күлшат Тоқпетова.

Бұл орайда Ерлан Оспанов мемлекет меншігіне берілген мектептің барлық заманауи технологиямен жабдықталғанын атап өтті.

«Бірақ бұл жоба мүлде басқа прецедент. Бұл гимназияны қор мен үлескеріміз Болат Өтемұратов өз қаражатына салып, мемлекет меншігіне берді. Мектеп барлық заманауи технологияларды ескере отырып жобаланып, салынған, соңғы технологиямен жабдықталған және барлық білім беру стандарттары сақталып отыр. Мүмкін, Қазақстанда әлі жалпы білім беретін мектептер жоқ шығар, және бұл арнайы жобаланған мектеп жобасы бүкіл ел бойынша стандартты жайлы мектептердің негізін құра алады. Кәдімгі кабинеттердің қалай жабдықталғанына назар аударуға болады. Мамандандырылған нысандар, мұнда оқуға қажеттінің бәрі бар. Сонымен қатар, қымбат құрылыс материалдары пайдаланылған жоқ. Енді мектеп көп адам үшін жұмыс істей алуы үшін ғимараттың барлық техникалық жүйелерін сапалы түрде қолдап, күтіп ұстауымыз керек», - деді Ерлан Оспанов.

ҚАЙ КОМПАНИЯЛАР ЖЕҢІСКЕ ЖЕТТІ

«Samruk-Kazyna Construction» сайтының хабарлауынша, еліміздің 20 өңірінде 118 мектеп салатын компаниялар анықталған.

Байқауға барлығы 206 әлеуетті өнім беруші қатысып, барлығы 781 өтініш берген. Бастапқыда құрылысы 2023 жылы басталады деп жоспарланған 185 мектепке конкурс жарияланды. 118 нысан бойынша жеңімпаздар бірден анықталып, 52 лот бойынша әлеуетті өнім берушілер біліктілік талаптарына сәйкес келмегендіктен сатып алулар өткізілмеді. Сонымен қатар 15 лот тоқтатылды.

Сайттағы мәліметке сүйенсек, Солтүстік Қазақстан облысында бір білім ғимаратын салуға конкурс жарияланған. Бірақ құрылыс салушыны анықтау мүмкін болмады. Алматы облысында жарияланған 24 лоттың жетеуі ғана сәтті ойнатылды, ал қалған 17 мектеп бойынша жеңімпаздар анықталмады.

«Барлық өтпеген лоттар бойынша сатып алу рәсімдері қайталанады», – делінген баспасөз хабарламасында.

Жеңімпаз компаниялардың тізімі:

Астана – 15 мектеп:

«NAK Construction» ЖШС;

«Integra Construction KZ» ЖШС;

«Bazis Construction» ЖШС;

«BiGlobal» ЖШС.

Алматы – 12 мектеп:

«Bazis Construction» ЖШС;

«BI Urban Construction» ЖШС.

Шымкент – 8 мектеп:

«АҚ ордасы» корпорациясы;

«Югстройсервис-Н» ЖШС;

«А.Р.Т. – Құрылыс» ЖШС;

«Ontustik Construction» ЖШС.

Ақмола облысы  – 7 мектеп:

«УК Строй» ЖШС;

«К.Г.С. Сауда» ЖШС;

«Казстройподряд» ЖШС;

«BiGlobal» ЖШС.

Ақтөбе облысы – 4 мектеп:

«Казпромстройгрупп» ЖШС;

«ЕРЕН-групп» ЖШС;

«BiGlobal» ЖШС.

Алматы облысы – 7 мектеп:

«Фирма «Еламан» ЖШС;

«KazSMU» ЖШС;

«BiGlobal» ЖШС.

Атырау облысы – 9 мектеп:

«Каспий Құрылыс ЛТД» ЖШС;

«Каспийская Кадровая Ассоциация» ЖШС;

«БатысСтройСервис-Атырау» ЖШС.

ШҚО – 4 мектеп:

«AN Groups» ЖШС;

«Фирма «Азия» ЖШС.

Жамбыл облысы – 7 мектеп:

«Таразстрой-2004» ЖШС;

«ТаразҚұрылысИнвест» ЖШС;

«Агроспецстрой» ЖШС;

«Тараз құрылыс Дизайн» ЖШС;

«Integra Construction KZ» ЖШС;

«Отау-Строй» ЖШС.

Батыс Қазақстан облысы – 5 мектеп:

«Жайык Сити» ЖШС;

«Строительная фирма «Алтим» ЖШС;

«СКФ Отделстрой» ЖШС;

«BiGlobal» ЖШС;

«KazConstructionGroup» ЖШС.

Қарағанды облысы  – 7 мектеп:

«Стинк ТФК» ЖШС;

«Астана-Көктем С» ЖШС;

«AN Groups» ЖШС;

«BiGlobal» ЖШС.

Қостанай облысы – 1 мектеп:

«Алюминстрой» ЖШС.

Қызылорда облысы – 3 мектеп:

«Алтын Айдарлы» ЖШС;

«Аман-Курылыс» ЖШС;

«СМП-Кызылорда» ЖШС.

Маңғыстау облысы – 5 мектеп:

«Құрылыс Инвест Групп» ЖШС;

«СК А-Строй монтаж» ЖШС;

«Еврострой-А» ЖШС.

Түркістан облысы – 19 мектеп:

«Ныш-Ер» ЖШС;

«Тамыз Құрылыс ББК» ЖШС;

«Шымкент автоматика» ЖШС;

«Ar Kua Group» ЖШС;

«А-Спецстрой» ЖШС;

Integra Construction Kz ЖШС;

«КДСМ» ЖШС;

«Taimas Company» ЖШС;

«Жаңа Арна Құрылыс» ЖШС;

«Жана арна 2002» ЖШС;

«Нүрі-Л-Жетісай» ЖШС;

«А.Р.Т. -Құрылыс» ЖШС;

«Bazis Construction» ЖШС;

«Каратас Майнинг» ЖШС.

Абай облысы  – 2 мектеп:

AN Group ЖШС.

Жетісу облысы – 1 мектеп:

«BiGlobal» ЖШС.

Павлодар облысы  – 1 мектеп:

«Фирма «Ай-Су Мелиорация» ЖШС.

Ұлытау облысы  – 1 мектеп:

«Нұр Астана Құрылыс» ЖШС.

ЖОБА ЖАЙЫНДАҒЫ СОҢҒЫ ЖАҢАЛЫҚ

Күні кеше Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2023 жылғы 31 қазандағы қаулысымен білім беру саласындағы «Жайлы мектеп» ұлттық пилоттық жобасына өзгерістер мен толықтырулар енгізілді.

Атап айтқанда, жоба студенттік орындардың ағымдағы және болжамды тапшылығын жабу үшін 2026 жылға қарай қалалар мен ауылдық жерлерде кемінде 740 мың (екі ауысымдық оқытумен) жаңа студенттер орнын пайдалануға беруді көздейтін негізгі тапсырманы өзгертті.

Бұрын осындай 800 мектеп салу жоспарланған болатын.

Тиісінше, қолайлы жағдайлары бар жаңа мектептерді салуға және ашуға республикалық бюджеттен және Ұлттық қордан жұмсалатын шығындар қысқартылды.

Осылайша, қаржыландырудың жалпы сомасы 2 385 833 740 мың теңгені құрайды (бұрын 2 606 596 055 мың теңге бөлу жоспарланған), оның ішінде:

• 2023 жылы – 499 999 715 мың теңге (сома өзгеріссіз қалды);
• 2024 жылы – 976 394 636 мың теңге (бұрын жоспарланған 1 038 388 534 мың теңге);
• 2025 жылы – 909 439 389 мың теңге (бұрын жоспарланған 1 068 207 806 мың теңге).

Қарастырылған қаржыландыру көлемі мыналарға бөлінеді:

• жаңа жайлы мектептер салу және ашу (жаңа оқушылар орындарын және технологиялық жабдықтарды енгізу) – 2 139 146 855 мың теңге;
• жаңадан енгізілген мектептерді ұстауға – 246 686 885 мың теңге.

Орта білім беру объектісінің жобалық қуатына байланысты 2022 жылғы баға бойынша бір студенттік орынның жобалық-сметалық құжаттамасын әзірлеуге, құрылыс және технологиялық жарақтандыруға жұмсалатын шығындардың сметалық құны:

• 300 оқушыға – 8392 мың теңге;
• 600 оқушыға – 6817 мың теңге;
• 900 оқушыға – 5392 мың теңге;
• 1200 оқушыға – 4886 мың теңге;
• 1500 оқушыға – 4271 мың теңге;
• 2000 оқушыға – 4258 мың теңге;
• 2500 оқушыға – 3692 мың теңге.

Мектептерде бастауыш сыныптар үшін жеке блоктар, бөлек алаңдары бар асханасы бар бастауыш және орта мектептер үшін, спорт залдары (мектеп алды даярлық сыныптары мен 1-4 сыныптар үшін бөлек блоктарда, 5-11 сыныптар үшін, мектеп оқушыларының саны спорт залдары мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарттарының талаптарына сәйкес есептеледі).

Сондай-ақ әр оқушыға жеке шкафтар мен жылжымалы трансформациялық үстелдер орнату жоспарлануда. Әр қабатта су ішетін фонтан бар.

Сондай-ақ мектептер заманауи жиһаздармен, құрал-жабдықтармен жабдықталғаны айтылады. Әрбір аудитория үшін техникалық оқу құралдарының ең аз жинағы (микрофон гарнитурасымен және веб-камерамен, интерактивті панельмен, MFPмен толықтырылған Интернетке қолжетімді дербес компьютер) анықталады.

Мектеп алаңында жасыл алаңдар, көлеңкелі шатырлы және шағын архитектуралық пішіндері бар тыныш демалыс алаңдары, көше коворкинг, тартымды жабыны бар көп функционалды аймақ, оның ішінде бастауыш мектеп блогының жанында орналасқан ашық ойындарға арналған алаңды орналастыру жоспарлануда. Атап айтқанда Абай облысы мектептері үшін, Ақмола, Ақтөбе, Батыс Қазақстан, Қарағанды, Қостанай, Павлодар, Солтүстік Қазақстан, Шығыс Қазақстан облыстары, Астана қаласы үшін (волейбол, баскетбол, қыста хоккей кортына айналу мүмкіндігі бар футбол, теннис корты, жүгіру жолы, кросс).

НӘТИЖЕ ҚАНДАЙ?

Ұлттық жобаны жүзеге асыру студенттік орын тапшылығын, үш ауысымдағы оқытуды және мектептегі оқыс оқиғаларды жояды, 2026 жылға қарай кемінде 740 мың жаңа студенттік орын (екі ауысымда) ашылады деп күтілуде.

Сонымен қатар, жоспарланып отыр:

- білім беру қызметтерінің сапасын арттыру, оның ішінде білім беру үдерісіне қатысушылардың жабдыққа, зертханаларға, интернетке қолжетімділігіндегі теңгерімсіздікті (өңірлер арасындағы, ауылдық елді мекендер мен қалалар арасындағы) жою, сондай-ақ қолайлы жағдайлар жасау арқылы;

- орта білім беру секторындағы негізгі капиталға инвестициялар 2025 жылы - 109% (2021 жылғы деңгеймен салыстырғанда нақты өсім %);

2026 жылға қарай орта білім беру объектілерін салу есебінен кемінде:

- 53,5 мың уақытша жұмыс орны;

- 41,7 мың тұрақты жұмыс орны ашылады.

Қаулы қол қойылған күнінен бастап күшіне енеді.

Тағы бір айта кетерлігі, мемлекеттік-жекешелік әріптестік және жан басына қаржыландыру құралдары арқылы ұлттық жобаларды іске асыруға бизнесті белсенді тартуды қамтамасыз ету жоспарланып отыр.

Атап айтқанда, жобада «Консорциум құру арқылы жобалық қуаттылығы кемінде 600 оқушы орыны бар орта білім беру ұйымдарында МЖӘ нысандарын салу» жаңа механизмі енгізіліп жатыр.

Ұлттық жобаның осы тетігін іске асыруға қатысатын жекеменшік орта білім беру ұйымдарының тізіміне енгізілген жеке инвестор (1-Инвестор) және білім беру ұйымы (2-Инвестор) консорциумға қатысушылар болып табылады.