Сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет өткен жылдың соңында ғылымды қаржыландыру саласына сыртқы талдау жүргізіп, бірқатар тәуекелдерді анықтады, деп хабарлайды Halyq Uni.

Атап айтқанда, ғылыми жобаларды іріктеу ашық болмаған, оларды іске асыру кезінде көзбояушылыққа жол беріліп, нәтижелер үшін жауапкершілік болмаған. Бұған қоса ғылыми тағылымдамалар үшін гранттар беру жөніндегі конкурстық комиссия құрамына қойылатын талаптардың төмендеуіне байланысты елеулі тәуекелдер анықталған. Мұның бәрі бюджет қаражатының тиімсіз жұмсалуына әкелген.

Жобаларды іріктеу бойынша конкурстық құжаттама нақты тұлғалар үшін қалыптастырылды. Жобаларды ғылыми сараптау рәсімі ашық емес, бағалауды «қол режимінде» іріктелетін үлестес сарапшылар іске асырды. Тізімде тұрған 13,5 мың сарапшының 10 мыңға жуығы (75%) сараптама жүргізбеген. Манипуляция арқылы бағалау нәтижелері «қажетті» жобаларға бейімделді. Белгілі бір тұлғалардың мүддесі үшін жүргізілген 11,5 млрд теңгеге 30 зерттеу анықталды, – делінген Антикор хабарламасында.

Агенттік, сондай-ақ, бюджет қаражаты ғылыми жобаларды коммерцияландыру түрімен шығарылғанын мәлімдеді. 2016 жылдан бастап мемлекет осы мақсаттарға шамамен 32 млрд теңге жұмсады. Оның ішінде жобалардың 90%-ы (145-тен 130-ы) келісілген мақсаттарға қол жеткізе алмаған. Бұл бастамалардың өнімсіз болғанын көрсетеді.

Сонымен қатар, зерттеулердің 70%-ы мақалалар мен кітаптар жазумен аяқталған, Көптеген әзірлемелер практикалық тұрғыдан маңызды болмады. Атап айтқанда, ақпараттық және есептеу технологиялары институты биогаз және биотыңайтқыштар өндіретін жабдықтарды әзірлеуге 290 млн теңге жұмсады. Бұл ретте нарықта дайын аналогтар ондаған есе арзан (19 млн теңгеден қымбат емес, өздері сатып алады).

Сондай-ақ, ғылыми әзірлемелер түрінде жұмыс істеп тұрған бизнесті кеңейту қаржыландырылған.

2019 жылы еліміздегі ірі құс фабрикаларының бірі қазақ деликатестерінің технологиялары мен рецептураларын әзірлеуге 300 млн теңгеге жуық қаражат алды. Алайда, іс жүзінде барлық қаражат (92%) жабдықтар мен материалдарды сатып алуға жұмсалды, – делінген Агенттік хабарламасында.

Талдау нәтижелері бойынша Ғылым және жоғары білім министрлігіне 100-ден астам ұсыныс енгізілді. Солардың бірі бойынша сараптама комиссиясының жұмысын ұйымдастыру ережелерінде оның мүшелеріне қойылатын біліктілік талаптары күшейтілді. Енді жалпы еңбек өтілі 10 жыл, ал мамандығы бойынша өтілі кемінде 5 жыл болу қажет, бұрын 3 жыл болған.